Το νερό είναι βασικό στοιχείο για τη διατήρηση ζωής στον πλανήτη µας. Τόσο το υπόγειο νερό (π.χ. γεωτρήσεις), όσο και το επιφανειακό νερό (π.χ. ποτάμια) χρησιμοποιείται για ανθρώπινη κατανάλωση. Το νερό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση πρέπει να είναι από κάθε άποψη αβλαβές για την υγεία των ανθρώπων, οργανοληπτικά άμεμπτο και απολύτως καθαρό, απαλλαγμένο από παθογόνους μικροοργανισμούς και οποιεσδήποτε ουσίες σε αριθμούς και συγκεντρώσεις που αποτελούν ενδεχόμενο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.
Η σπουδαιότητα της μικροβιολογικής ανάλυσης του πόσιμου νερού
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος μόλυνσης του ανθρώπου από το πόσιμο νερό προέρχεται από την άμεση ή έμμεση κοπρανώδη επιμόλυνση του. Η μικροβιολογική εξέταση του νερού είναι πρωταρχικής σημασίας και για το λόγο αυτό επιβάλλεται συστηματικός έλεγχος των μικροβιολογικών χαρακτηριστικών του.
Η μικροβιολογική εξέταση για την εκτίμηση της καταλληλότητας του εξεταζόμενου πόσιμου νερού περιλαμβάνει 3 στάδια:
α) Σωστή δειγματοληψία.
β) Σωστή και έγκαιρη μεταφορά του δείγματος στο εργαστήριο.
γ) Ανίχνευση και ποσοτικοποίηση των μικροβιολογικών δεικτών.
Μικροβιολογικοί δείκτες επιμόλυνσης για το πόσιμο νερό
Οι μικροβιολογικοί δείκτες είναι αλλόχθονοι μικροοργανισμοί, οι οποίοι περνούν παροδικά στο υδάτινο οικοσύστημα, προερχόμενοι κυρίως από τα κόπρανα του ανθρώπου και των θερμόαιμων ζώων.
Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενοι δείκτες για το πόσιμο νερό δικτύου ύδρευσης είναι το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli), οι εντερόκοκκοι, τα ολικά κολοβακτηριοειδή, το κλωστηρίδιο το διαθλαστικό (Clostridium perfrigens), η ψευδομονάδα η πυοκυανική (Pseudomonas aeruginosa) και οι κοινοί αερόβιοι μικροοργανισμοί.
Σύμφωνα με τη Νέα Οδηγία, που εφαρμόζεται στην Ευρωπαϊκή ένωση, για τον έλεγχο της μικροβιολογικής ποιότητας του νερού οι παράμετροι διακρίνονται στις υποχρεωτικές, που περιλαμβάνουν μικρόβια που επισημαίνουν την παρουσία παθογόνων, και στις ενδεικτικές παραμέτρους, που περιλαμβάνουν μικρόβια που παρέχουν ενδείξεις ότι έχει μεταβληθεί η μικροβιολογική ποιότητα του νερού.
Υποχρεωτικές παράμετροι για το πόσιμο νερό δικτύου ύδρευσης είναι:
- το κολοβακτηρίδιο και
- οι εντερόκοκκοι.
Ενδεικτικές παράμετροι είναι:
- οι κοινοί αερόβιοι μικροοργανισμοί στους 37οC και στους 22ο C,
- τα ολικά κολοβακτηριοειδή και
- το Κλωστηρίδιο το διαθλαστικό (Clostridium perfrigens).
Πως μεταφράζεται η παρουσία ενός μικροοργανισμού στο νερό;
| Κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli): Θεωρείται βασικός δείκτης κοπρανώδους μόλυνσης του νερού. Συνήθως δεν είναι παθογόνο για τον άνθρωπο, αλλά αποτελεί μέρος της φυσιολογικής μικροβιακής χλωρίδας. Εντοπίζεται σε αφθονία στο γαστρεντερικό σύστημα των ανθρώπων και των θερμόαιμων ζώων και αποβάλλεται με τα κόπρανα. Μπορεί να αντιπροσωπεύει το 95% των εντεροβακτηριακών στα κόπρανα και να υπάρχει σε μεγάλους αριθμούς, μέχρι και 109 ανά γραμμάριο κοπράνων. Το κολοβακτηρίδιο είναι ο καλύτερος βιολογικός δείκτης κοπρανώδους μόλυνσης του νερού. Η παρουσία του σε δείγματα νερού αποδεικνύει την επιμόλυνση του νερού με περιττώματα ζώων ή ανθρώπων, υποδηλώνοντας ότι οποιοσδήποτε άλλος παθογόνος μικροοργανισμός μπορεί να έχει περάσει με τα κόπρανα στο νερό και θα μπορούσε να προκαλέσει νόσο. Η απουσία του ωστόσο δεν σημαίνει ότι το νερό είναι απαλλαγμένο από άλλες κατηγορίες μικροοργανισμών, όπως τα παράσιτα και οι ιοί, που είναι πιο ανθεκτικοί στη χλωρίωση από ό,τι τα βακτήρια. Το κολοβακτηρίδιο είναι μία σημαντική παράμετρος που φανερώνει κοπρανώδη μόλυνση του νερού. Το ανώτερο επιτρεπόμενο όριο στο πόσιμο νερό δικτύου ύδρευσης είναι 0 μικροβιακά κύτταρα ανά 100ml νερού (0 cfu/100 ml). |  |
| Εντερόκοκκοι (Enterococcus sp.): Ανευρίσκονται στα κόπρανα των ανθρώπων και των θερμόαιμων ζώων συνήθως σε ποσότητα μέχρι 106 ανά γραμμάριο κοπράνων. Δεν πολλαπλασιάζονται στο νερό και, αν και ευαίσθητοι στη χλωρίωση, είναι περισσότερο ανθεκτικοί από ότι το κολοβακτηρίδιο. Παρουσιάζουν όμοια αντοχή στις περιβαλλοντολογικές συνθήκες με μερικά υδατογενή παθογόνα. Η παρουσία τους στο νερό σε συνδυασμό με την απουσία E. Coli αποκαλύπτει παλιά κοπρανώδη μόλυνση του ύδατος. Οι εντερόκοκκοι είναι δείκτες κοπρανώδους μόλυνσης και το ανώτερο επιτρεπόμενο όριο στο πόσιμο νερό δικτύου ύδρευσης είναι 0 ζώντα κύτταρα ανά 100ml νερού (0 cfu/100 ml). |  |
| Ολικά κολοβακτηριοειδή (Total coliforms): Η παρουσία των κολοβακτηριοειδών στα φυσικά νερά δεν είναι απόλυτη ένδειξη ότι το νερό έχει επιμολυνθεί με κοπρανώδες υλικό, καθώς πολλά είδη αυτών εντοπίζονται στο περιβάλλον (έδαφος, φύλλα κλπ). Καθιστά όμως το νερό ύποπτο και επιβάλλει την περεταίρω διερεύνηση. Παρέχει επομένως ενδείξεις για την ποιότητα του νερού. Η ύπαρξη κολοβακτηριοειδών φανερώνει πιθανώς κακή συντήρηση του συστήματος ύδρευσης, πιθανή ανάπτυξη παθογόνων βακτηριδίων, ύπαρξη βιοϋμένιου και πιθανόν την εισροή χώματος στο σύστημα ύδρευσης. Το ανώτερο επιτρεπόμενο όριο είναι 0 ζώντα κύτταρα ανά 100ml νερού ( 0 cfu/100 ml). |  |
| Κλωστηρίδιο το διαθλαστικό (Clostridium perfrigens): Ο δείκτης αυτός χρησιμοποιείται μόνο όταν πρόκειται για επιφανειακά νερά. Το κλωστηρίδιο είναι πολύ ανθεκτικό στη χλωρίωση και παράγει σπόρους ανθεκτικούς στο περιβάλλον, που επιζούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ’ ότι το κολοβακτηρίδιο. H παρουσία του φανερώνει παλιά κοπρανώδη μόλυνση. Χρησιμοποιείται κυρίως σαν δείκτης ελέγχου της αποτελεσματικότητας της επεξεργασίας του νερού στα διυλιστήρια. Το ανώτερο επιτρεπόμενο όριο είναι 0 ζώντα κύτταρα ανά 100ml νερού (0 cfu/100 ml). |  |
| Κοινοί αερόβιοι μικροοργανισμοί στους 37ο C και στους 22ο C: Η παράμετρος αυτή δεν παρέχει ακριβή στοιχεία για τη μικροβιολογική ποιότητα του νερού. Αυτό που έχει σημασία δεν έχει η απόλυτη τιμή της παραμέτρου, αλλά το αν έχει υπάρξει σε διαδοχικές μετρήσεις αξιοσημείωτη μεταβολή. Είναι παράμετρος που παρέχει πληροφορίες για το αν έχει παραμείνει σταθερή η ποιότητα του συγκεκριμένου πόσιμου νερού ή αν έχει υποστεί μεταβολή, πιθανώς επικίνδυνη για την υγεία του πληθυσμού. Επίσης, φανερώνει αν είναι αποτελεσματικές οι τεχνικές απολύμανσης και αν η λειτουργία του δικτύου ύδρευσης από την πηγή μέχρι την κατανάλωση είναι σωστή. |  |
Πηγές:
- Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα E-Learning ΕΚΠΑ «Ποιότητα, Ασφάλεια και Υγιεινή Υδάτινου Περιβάλλοντος (Health-Related Water Microbiology)»
- Ashbolt N.J., Grabow W.O.K. & Snozzi M. “Indicators of microbial water quality”, Water Quality: Guidelines, Standards and Health, World Health Organization (WHO). Water Quality: Guidelines, Standards and Health. Edited by Lorna Fewtrell and Jamie Bartram. Published by IWA Publishing, London, UK. ISBN: 1900222280
Σας ενδιαφέρει ο μικροβιολογικός έλεγχος του πόσιμου νερού; Επικοινωνήστε μαζί μας.